Norm Denetimi Basın Duyuruları

İhtar Talebinin Konusu

Sağduyu Partisinin 26/3/2022 tarihli Büyük Kongresinde yapılan değişiklikle Parti Tüzüğü’nün (2) numaralı ekinin “Teşkilat” başlıklı 1. maddesine eklenen dördüncü fıkra ihtar talebini oluşturmaktadır.

İhtar Talebinin Gerekçesi

İhtar başvurusunda özetle; bir siyasi partiye üye olmak isteyenlerin üye kaydının ikametgâhlarının bulunduğu ilçe teşkilatınca yapılabileceği ve köy-mahalle esasına göre üye kayıt defterine işleneceği, üyelik işlemleri bakımından ilçe teşkilatları esas alındığından kişilerin ikametgâhlarında ilçe teşkilatı kurulmadan ikamet ettikleri ilçe dışındaki bir ilçe teşkilatı veya genel merkez teşkilatına üye kaydedilemeyecekleri, bu nedenle belirtilen hususa ilişkin olarak Parti Tüzüğü’nde yapılan değişikliğin 2820 sayılı Siyasi Partiler Kanunu’nun emredici hükümlerine aykırı olduğu  ileri sürülerek söz konusu aykırılığın giderilmesi için anılan Kanun’un 104. maddesi uyarınca Sağduyu Partisine ihtar kararı verilmesi talep edilmiştir.

Mahkemenin Değerlendirmesi

Sağduyu Partisi Tüzüğü’nün (2) numaralı ekinin “Teşkilat” başlıklı 1. maddesinin dördüncü fıkrasında; üyelerin ilçe teşkilatları kuruluncaya kadar genel merkez teşkilatına kaydedileceği, bu süreçte üyelik başvurularının Merkez Yönetim Kurulu tarafından karara bağlanacağı, üye kayıtlarının genel merkez üye kayıt sistemine kaydedileceği, bu şekilde kaydedilen üyelerin genel merkez teşkilatına kaydedildiği belirtilerek parti genel merkezinin bulunduğu ilçeye göre Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığına sunulacağı ve ilçe teşkilatı kurulduğunda üye kaydının genel merkezden silinerek yerleşim yeri ilçe teşkilatına aktarılacağı ifade edilmiştir.

Bir siyasi parti hakkında ihtar kararı verilebilmesi için kanuni şart olan, ilgili partinin 2820 sayılı Kanun’un 101. maddesi dışında kalan emredici hükümleri ya da diğer kanunların siyasi partilerle ilgili emredici hükümlerine aykırılık bulunduğunun tespiti için evleviyetle kanunların o konudaki emredici hükümlerinin açıkça ortaya konulması gereklidir. İhtar talebi konusu bağlamında, siyasi partiye üye olma hakkına getirilen ya da getirilecek kanuni sınırlamalar da Anayasa’nın 13. maddesi yönünden açık, belirli ve ilgilileri yönünden öngörülebilir nitelikte olmalıdır.

Siyasi partilerle ilgili esasların düzenlendiği 2820 sayılı Kanun’un 6. maddesinde her Türk vatandaşının kanunda ve parti tüzüğünde gösterilen şartlara ve usullere göre siyasi partilere üye olma ve dilediği anda üyelikten çekilme hakkına sahip olduğu ifade edilmiştir. Kanun’un 11. maddesinde de on sekiz yaşını dolduran, medeni ve siyasi hakları kullanma ehliyetine sahip bulunan her Türk vatandaşının bir siyasi partiye üye olabileceği kural olarak belirtilmiştir. Kanun’un 42. ve 60. maddelerinde siyasi partilerin ilçe teşkilatları kurulduğunda üyelik işlemlerinin ilçe teşkilatlarınca gerçekleştirileceği belirtilmiş olmakla birlikte, bu düzenlemeler siyasi partilerin ilçe teşkilatları kuruluncaya kadar üye kaydetmelerinin imkânsız olduğu şeklinde bir hüküm ihtiva etmemektedir.

Kanun’un 8. maddesine göre partinin kuruluş bildirisinde kurucuların kayıtlı olduğu ilçe teşkilatının yer almasına ilişkin bir zorunluluk öngörülmemiş, partinin genel merkez adresinin bildiride bulunması yeterli görülmüştür. Kanun’un 12. maddesinde anılan Kanun’a göre üye olmasında engel bulunmayanların üyeliğe kabul şartlarının parti tüzüklerinde gösterileceği ifade edilmiştir.

Sonuç olarak yürürlükteki kanunlar incelendiğinde siyasi partilerin ilçe teşkilatları kurulana kadar genel merkez teşkilatınca üye kaydedilmesini yasaklayan açık, belirli ve öngörülebilir nitelikte bir kural bulunmamaktadır. Buna nedenle Sağduyu Partisinin ihtar talebine konu tüzük değişikliğinde kanunların emredici hükümlerine aykırılık hâlinin varlığından söz edilemez.

  Öte yandan 2820 sayılı Kanun’da yer alan ve siyasi partilerin örgütlenme özgürlüğüne müdahale oluşturan hükümlerin Anayasa hükümleri doğrultusunda yorumlanması bir zorunluluktur. Anayasa’nın 68. maddesinin birinci fıkrasında vatandaşların siyasi partilere üye olma hakkı anayasal güvence altına alınmıştır. Buna göre kanunla getirilecek kısıtlamalar vatandaşların partilere üye olmasını aşırı derecede zorlaştıracak veya imkânsız kılacak nitelikte olmamalıdır. Üyelik kaydının her durumda ikametgâhın bulunduğu ilçe teşkilatına yapılması gerektiğinin kabulü, ilçe ve il teşkilatı henüz oluşturulmamış ilçe ve illerde ikamet eden vatandaşların istedikleri siyasi partiye üye olmalarını imkânsız kılacaktır. Kanun hükümlerinin bu şekildeki yorumu Anayasa’nın 68. maddesinin birinci fıkrasıyla bağdaşmamaktadır.

Anayasa Mahkemesi açıklanan gerekçelerle ihtar talebinin reddine karar vermiştir.