Anayasa Mahkemesi Başkanı Kadir Özkaya, İspanya’da düzenlenen Dünya Anayasa Yargısı Konferansının (WCCJ) 6. Kongresi’nde yaptığı konuşmada, dünyanın çeşitli bölgelerinde insanlığa karşı uygulanan hukuk dışılıkların, zulümlerin, silahlı çatışmaların ve savaşların kültürel mirasa çok büyük ve onarılamaz zararlar verdiğini belirterek, “Özellikle son yıllarda Filistin ve Gazze’de yaşananlar bunun en ağır örneğidir.” dedi.

Kongre, İspanya Anayasa Mahkemesinin ev sahipliğinde 28-31 Ekim 2025 tarihleri arasında başkent Madrid’de gerçekleştirildi. Afrika, Amerika, Asya, Avustralya/Okyanusya ve Avrupa kıtalarından anayasa mahkemesi/konseyi ve yüksek mahkeme başkan ve üyelerinin katıldığı kongrede; Türkiye Cumhuriyeti Anayasa Mahkemesi adına Anayasa Mahkemesi Başkanı Kadir Özkaya, Başkanvekili Basri Bağcı ve Genel Sekreter Yardımcısı Mücahit Aydın yer aldı.

Anayasa Mahkemesi Başkanı Özkaya, kongrenin “İnsanlığın Kültürel Mirasının Korunması” başlıklı oturumunda yaptığı konuşmada, kültürel mirasın korunması hususunun dünya savaşları sonrasında uluslararası hukuka konu olduğunu belirtti. Uluslararası hukuktaki normatif gelişmelere paralel olarak bazı uluslararası ve bölgesel mahkemelerin içtihatlarında da kültürel mirasın korunması hususunun insan hakları ile daha yakın ilişki içinde değerlendirilmeye başlandığını ifade eden Başkan Özkaya, “Kültürel miras hakkının Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi sisteminde doğrudan olmasa da dolaylı olarak korunduğu söylenebilir. Bunun yanında Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi içtihadına göre kültürel mirasın korunması mülkiyet hakkı gibi diğer hakların sınırlandırılmasında kamu yararına yönelik meşru bir amaç teşkil etmektedir. Dolayısıyla kültürel mirasın korunması söz konusu ise kamu yararı hususunda devletin geniş bir takdir marjı olduğu kabul edilmiştir. Türk Anayasa Mahkemesinin kültürel mirasın korunmasına yönelik içtihadının da bu yönde evrildiği söylenebilir. Kültürel miras hakkı Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nda açıkça düzenlenmemiş ancak kültürel mirasın korunması devlete bir ödev olarak yüklenmiştir. Kültürel mirasın korunması amacıyla mülkiyet hakkının sınırlanabileceği açıkça ifade edilmiştir. Dolayısıyla kültürel mirasın korunması anayasal düzeyde bir kamu yararı olarak ihdas edilmiştir.” şeklinde konuştu.

Türkiye Cumhuriyeti Anayasa Mahkemesinin bireysel başvuru ve norm denetimi kapsamında kültürel mirasın korunmasına yönelik verdiği kararlardan örnekler paylaşan Başkan Özkaya, kültürel mirasın korunmasının yalnızca bugünkü değil gelecekteki kuşaklar için de bir insan hakkı olduğunu belirterek “Kültürel mirasın korunması başta insan onuru ve kimliğiyle olmak üzere birçok temel hak ve özgürlükle çok yakın bir ilişki içindedir. Bununla birlikte kültürel mirası bireylere bir hak olarak açıkça tanıyan ve bağlayıcı olan küresel düzeyde bir uluslararası sözleşme ise henüz bulunmamaktadır. Kültürel mirasın korunmasına yönelik ulusal seviyedeki düzenlemeler ise farklılık göstermektedir. Kültürel mirasın korunması bugünkü insanların gelecek kuşaklara karşı bir sorumluluğudur. Kültürel mirasa seçici ve eleyici bir anlayışla değil insanlığa ait somut ve soyut değerlerin korunması ve yaşatılmasına yönelik evrensel bir bilinçle yaklaşmamız gerektiğini vurgulamak gerekir.” dedi.

Konuşmasının sonunda dünyanın çeşitli bölgelerinde insanlığa karşı uygulanan hukuk dışılıkların, zulümlerin, silahlı çatışmaların ve savaşların kültürel mirasa çok büyük ve onarılamaz zararlar verdiğini vurgulayan Başkan Özkaya, özellikle son yıllarda Filistin ve Gazze’de yaşananların bunun en ağır örneği olduğuna dikkat çekti. Başkan Kadir Özkaya, “İnsanlığın ortak geleceğinin, adil ve sürekli nitelikli bir barışın ancak yeryüzünde ahlaki değerlere ve adalete dönülmesiyle, adaletin ve ahlakın hâkim kılınmasıyla mümkün olabileceği unutulmamalıdır.” ifadelerini kullandı.

Kongre oturumlarının ardından üye ülkelerin temsilcilerinin katılımıyla Dünya Anayasa Yargısı Konferansı Genel Kurul Toplantısı gerçekleştirildi.

Anayasa Mahkemesi Başkanı Kadir Özkaya ve beraberindeki heyet, kongre öncesinde Dünya Anayasa Yargısı Konferansının bölgesel ve dil grupları kapsamında düzenlenen Asya Anayasa Mahkemeleri ve Muadili Kurumlar Birliği ile Avrupa Anayasa Mahkemeleri Konferansının toplantılarına katıldı. Dünya Anayasa Yargısı Konferansı Büro Toplantısı’na katılım sağlayan Anayasa Mahkemesi heyeti, ayrıca çok sayıda ülkenin anayasa mahkemesi/konseyi ve yüksek mahkeme temsilcileriyle ikili görüşmeler gerçekleştirdi.

İspanya temasları kapsamında Türkiye'nin Madrid Büyükelçiliğini de ziyaret eden Anayasa Mahkemesi heyeti, Madrid Büyükelçiliği tarafından Cumhuriyet'in 102. yılı dolayısıyla düzenlenen resepsiyona katıldı.