Uluslararası İlişkiler

Dünya Anayasa Yargısı Konferansı

Hakkında

Avrupa Konseyi Venedik Komisyonu (Venedik Komisyonu), 1996 yılından bu yana bölgesel veya resmi dillere göre ayrılan anayasa mahkemeleri grupları ile iş birliği yapmaktadır. Bu bağlamda, Venedik Komisyonu’nun iş birliği yaptığı birlik ve kuruluşlar, Avrupa Anayasa Mahkemeleri Konferansı, Frankofon Anayasa Mahkemeleri Birliği, Güney Afrika Mahkeme Başkanları Forumu, Yeni Demokrasi Ülkeleri Anayasal Denetim Organları Konferansı, Asya Anayasa Mahkemeleri ve Muadili Kurumlar Birliği, Arap Anayasa Mahkemeleri ve Konseyleri Birliği, İber-Amerikan Anayasa Yargısı Konferansı, Portekizce Konuşan Ülkelerin Anayasa Mahkemeleri Konferansı ve Afrika Anayasa Yargısı Konferansıdır. Venedik Komisyonu, bu grupları ve üyelerini bir araya getirme hedefi doğrultusunda, Güney Afrika Anayasa Mahkemesi iş birliğiyle, Dünya Anayasa Yargısı Konferansının ilk Kongresini düzenlemiştir.

2009 yılında Güney Afrika/Cape Town’da gerçekleştirilen 1. Kongrede kabul edilen deklarasyona istinaden, Venedik Komisyonunun desteğiyle, Büronun 2009 yılının Nisan ayında Meksika’da gerçekleştirilen ilk toplantısında Tüzük taslağı hazırlanmıştır.

Dünya Anayasa Yargısı Konferansının Tüzük taslağı, 2011 yılında Brezilya/Rio de Janeiro’da gerçekleştirilen 2. Kongrede değiştirilmiş ve nihai olarak Büronun 23 Mayıs 2011 tarihinde Romanya/Bükreş’de gerçekleştirilen başka bir toplantısında kabul edilmiştir. Dünya Anayasa Yargısı Konferansı Tüzüğü, 30’dan fazla Anayasa Mahkemesi, Anayasa Konseyi ve anayasa yargısı yetkisine sahip Yüksek Mahkemenin kabulüyle, 24 Eylül 2011 tarihinde yürürlüğe girmiştir. 

Dünya Anayasa Yargısı Konferansı Tüzüğü’ne göre, Konferansın Genel Kurul, Büro ve Sekretarya olmak üzere üç organı bulunmaktadır. Genel Kurulun başkanlığı Kongreye ev sahipliği yapan mahkeme tarafından yürütülmektedir. En son ev sahipliği yapan mahkeme Endonezya Cumhuriyeti Anayasa Mahkemesi’dir. Büro Başkanlığı, gruplar arasında rotasyon yapılarak bir yıllık periyotlarla gerçekleştirilmektedir. Dolayısıyla, Büro'ya tek bir mahkeme değil, Büro'ya katılan gruplar başkanlık etmektedir. 23 Eylül 2023 - 23 Eylül 2025 tarihleri arasında Büro'ya Frankofon Anayasa Mahkemeleri Birliği başkanlık edecektir. Gruplar temsilcilerini kendileri belirlemektedir. Venedik Komisyonu, Dünya Anayasa Yargısı Konferansının Sekretaryası olarak görev yapmaktadır.

Dünya Anayasa Yargısı Konferansı (WCCJ), beş kıtadan (Afrika, Amerika, Asya, Avustralya/Okyanusya ve Avrupa) 120 Anayasa Mahkemesini/Konseyini ve Yüksek Mahkemeyi bir araya getirmektedir. Dünya Anayasa Yargısı Konferansı demokrasi, insan haklarının korunması ve hukukun üstünlüğünün bir ana unsuru olarak anayasa yargısını –insan haklarına ilişkin kararlar dâhil olmak üzere anayasal denetim– teşvik etmektedir.

Dünya Anayasa Yargısı Konferansı, düzenli olarak kongreler gerçekleştirmek, bölgesel konferans ve seminerlere katılmak, deneyimlerin ve iyi uygulama örneklerinin paylaşımını organize etmek ve üyelerine talepleri doğrultusunda iyi hizmetler sunmak suretiyle amaçlarını gerçekleştirmektedir.

Türkiye Cumhuriyeti Anayasa Mahkemesi, 2013 yılında Dünya Anayasa Yargısı Konferansına üye olmuştur. Mahkeme, Seul’de gerçekleştirilen 3. Kongrede Büro üyeliğine seçilmiş ve Vilnius’ta gerçekleştirilen 4. Kongreye kadar bu görevi yürütmüştür (2015-2017). Türk Anayasa Mahkemesi, Bali’de gerçekleştirilen 5. Kongrede Büro üyeliğine üç yıllık bir süre için yeniden seçilmiştir (2022-2025).

Dünya Anayasa Yargısı Konferansı resmî web sayfasına ulaşmak için tıklayınız.

Kongreler

Dünya Anayasa Yargısı Konferansının "Gelecek Nesillerin İnsan Hakları" temalı 6. Kongresi 28-31 Ekim 2025 tarihinde İspanya Anayasa Mahkemesi ev sahipliğinde Madrid/İspanya'da gerçekleştirilecektir. 

2022 - 5. Kongre, Bali, 2022

Dünya Anayasa Yargısı Konferansının “Anayasa Yargısı ve Barış (Constitutional Justice and Peace)” temalı 5. Kongresi, Endonezya Cumhuriyeti Anayasa Mahkemesi’nin ev sahipliğinde 5-7 Ekim 2022 tarihleri arasında Endonezya Bali’de düzenlenmiştir. Kongre’ye Türkiye’yi temsilen o dönemin Anayasa Mahkemesi Başkanı Zühtü Arslan, Üye Selahaddin Menteş ve o dönemin Genel Sekreteri Murat Şen katılmıştır. Anayasa Mahkemesi Başkanı, Kongre’nin ilk gününde “Uygulama” temalı oturumda ana konuşmacı (keynote speaker) olarak bir konuşma yapmıştır. Türkiye Cumhuriyeti Anayasa Mahkemesi, Kongre’nin ikinci gününde yapılan Genel Kurulda, üç yıllık bir süre için Dünya Anayasa Yargısı Konferansı Büro üyeliğine seçilmiştir.

2017 - 4. Kongre, Vilnius, 2017

Dünya Anayasa Yargısı Konferansının “Modern Dünyada Hukukun Üstünlüğü ve Anayasa Yargısı” (The Rule of Law and Constitutional Justice in the Modern World)” konulu 4. Kongresi 11-14 Eylül 2017 tarihinde Litvanya'nın başkenti Vilnius’ta düzenlenmiştir. Kongrenin konusu dört alt başlığa ayrılmıştır: i) Hukukun üstünlüğüne ilişkin farklı kavramlar; ii) Hukukun üstünlüğüne ilişkin yeni zorluklar; iii) Hukuk ve devlet; iv) Hukuk ve birey. Bir ankete verilen cevaplar doğrultusunda, her bir alt başlık bir açılış konuşmacısı tarafından sunulmuş ve sonrasında katılımcılar tarafından tartışılmıştır.

Kongreye, o dönemin Türk Anayasa Mahkemesi Başkanı ve beraberindeki Heyet katılım sağlamıştır.

Genel Kurul, Dünya Anayasa Yargısı Konferansı Tüzüğü’nde bir değişiklik yapılmasına karar verilmiştir. Yapılan değişiklikler ile dört kıtanın her birinden (Afrika, Asya, Amerika ve Avrupa) bir temsilcinin, ilgili kıta tarafından Büronun dönem üyeliğine seçilmesi ve Türkiye gibi, iki kıta adına anayasa yargısı konferansına üye olan ülkelerin, her iki kıtanın temsilcilerinin seçiminde oy kullanması öngörülmüştür. Kongrenin sonunda kabul edilen Vilnius Deklarasyonu’nda, hukukun üstünlüğü ilkesine ve mahkemelerin bağımsızlığına vurgu yapılarak, hukuk devletini zedelemeye yönelik anayasal olmayan her türlü teşebbüs kınanmıştır. 

2014 - 3. Kongre, Seul, 2014

Dünya Anayasa Yargısı Konferansının “Anayasa Yargısı ve Sosyal Entegrasyon (Constitutional Justice and Social Integration)” konulu 3. Kongresi, Kore Anayasa Mahkemesi tarafından Güney Kore’nin başkenti Seul’de düzenlenmiştir. Kongrede, küreselleşen dünyada sosyal entegrasyonun zorlukları; sosyal entegrasyona ilişkin uluslararası kurallar; sosyal entegrasyonu artıran anayasal araçlar; sosyal entegrasyon sürecinde anayasa yargısının rolü gibi konular ele alınmıştır. Kongreye katılım sağlayan Türkiye Cumhuriyeti Anayasa Mahkemesi Heyeti, Kongrenin III. Oturumunda konuşma yapmıştır.

2011 - 2. Kongre, Rio de Janeiro, 2011

Dünya Anayasa Yargısı Konferansının “Güçler Ayrılığı ve Anayasa Mahkemeleri ve Muadili Kurumların Bağımsızlığı (Separation of Powers and Independence of Constitutional Courts and Equivalent Bodies)” konulu 2. Kongresi, Brezilya Federal Yüksek Mahkemesi tarafından Venedik Komisyonu iş birliğiyle Brezilya’nın Rio de Janeiro kentinde düzenlenmiştir. Kongrenin konusu şu alt başlıklara ayrılmıştır: i) Güçler ayrılığı ve anayasa mahkemeleri ve muadili kurumların bağımsızlığı, ii) İnsan hakkı olarak yargı bağımsızlığı, iii) Kurum olarak anayasa mahkemelerinin bağımsızlığı, iv) Hakimlerin bağımsızlığı, v) Bağımsızlığın teminatı olarak mahkeme usulleri.

2009 - 1. Kongre, Cape Town, 2009

Dünya Anayasa Yargısı Konferansının “Etkili Anayasa Yargısı (Influential Constitutional Justice)” konulu 1. Kongresi, Güney Afrika Cumhuriyeti Anayasa Mahkemesi ve Venedik Komisyonu iş birliğiyle, 22-24 Ocak 2009 tarihinde Cape Town’da gerçekleştirilmiştir. Konferansın konusu şu alt başlıklara ayrılmıştır: i) Anayasa mahkemeleri ve muadili kurumların hukuk devleti inşasında rolü; ii) Anayasa yargısının toplum üzerindeki etkisi; iii) Küresel insan hakları hukukunun geliştirilmesi.