Uluslararası İlişkiler

Türk Dünyası Anayasa Yargısı Konferansı

Hakkında

Türk Devletleri Teşkilatına üye/gözlemci ülkelerin Anayasa Mahkemeleri ve Konseyleri arasında kurulan Türk Dünyası Anayasa Yargısı Konferansı (TÜRK-AY), Türk Devletleri Teşkilatı üyesi/gözlemci ülkelerde hukukun üstünlüğünü ve insan haklarını koruma ve güçlendirme, ortak meselelere ilişkin görüş ve tecrübe alışverişinde bulunma, iş birliğini geliştirme ve diyaloğu arttırma hedefleriyle hareket etmektedir.

TÜRK-AY Kuruluş Kongresi 27 Nisan 2022 tarihinde, Türkiye Cumhuriyeti Anayasa Mahkemesi ev sahipliğinde, üye mahkeme ve konsey başkan ve temsilcilerinin katılımıyla gerçekleştirilmiştir. Kongrenin sonunda, TÜRK-AY’ın Kuruluşuna İlişkin İstanbul Deklarasyonu kabul edilmiştir.

24 Aralık 2022 tarihinde İstanbul’da gerçekleştirilen toplantıda, TÜRK-AY Tüzüğü üyeler tarafından kabul edilerek imzalanmıştır. Türkiye Cumhuriyeti Anayasa Mahkemesi, TÜRK-AY’ın Birinci Dönem Başkanlığına seçilmiştir.  

Tüzüğün geçici maddesi uyarınca, TÜRK-AY’ın I. Kongresi, Tüzüğün yürürlüğe girmesinden itibaren (i.e. 24 Aralık 2022) iki (2) yıl içinde Üyeler Kurulu toplantısında hazır bulunan üyelerin üçte iki (2/3) çoğunluğu ile kararlaştırılacak yerde yapılacaktır. Buna göre, Mart 2024’te TÜRK-AY Daîmi Sekretaryası tarafından elektronik ortamda başlatılan resmî prosedüre göre ve akabinde üye mahkeme başkanlarınca yapılan elektronik oylama sonucunda, TÜRK-AY’ın I. Kongresinin Azerbaycan Cumhuriyeti Anayasa Mahkemesi tarafından düzenlenmesine karar verilmiştir.

İstanbul Deklarasyonu metnine ulaşmak için tıklayınız.

TÜRK-AY Tüzüğünün Türkçe ve İngilizce metinleri için tıklayınız.

Organları

TÜRK-AY’ın üç (3) organı mevcuttur: Üyeler Kurulu, Kongre ve Daîmi Sekretarya (Tüzük, Madde 12).

Üyeler Kurulu, TÜRK-AY üyesi statüsündeki anayasa mahkemelerinin başkanlarından oluşur ve TÜRK-AY’ın ana karar alma merciidir. Üyeler Kurulu, bir toplantıda hazır bulunan üyelerin üçte iki (2/3) çoğunluğu ile karar alır. Ancak, TÜRK-AY’ın feshi üyelerin oybirliği ile alacağı bir kararla gerçekleştirilir. Her üyenin bir (1) oy hakkı vardır (Tüzük, Madde 18).

Kurul, mümkün olduğu ölçüde, Kongre tarihleri arasında ve ilke olarak Kongrenin açılışından bir gün önce ve ayrıca Kongrenin kapanışından önce en az bir (1) kez toplanır. İlke olarak, Üyeler Kurulu bir sonraki Kongreyi düzenlemekten sorumlu TÜRK-AY üyesi mahkemenin ev sahipliğinde salt çoğunlukla toplanır. Ancak bazı özel durumlarda, Üyeler Kurulu başka bir yer de belirleyebilir.

Kongre, üyeler, gözlemciler ve misafirlerden oluşur. Ancak, gözlemciler ve misafirler oylamaya veya karar alma sürecine katılamazlar (Tüzük, Madde 20). TÜRK-AY ilke olarak her iki (2) yılda bir Kongre düzenler. Kongre, bir açılış ve bir kapanış oturumu ile tartışma ve müzakerelerden oluşur. Kongre resmi bir açılış oturumu ile başlar ve kapanış oturumu ile sona erer. Üyeler Kurulu, Kongre’deki her toplantı için bir başkan belirler. Ancak Kongre, istisnai durumlarda, TÜRK-AY Başkanının, TÜRK-AY üyelerinin üçte ikisinin (2/3) çoğunluğu tarafından onaylanan bir önerisi üzerine, özel bir düzende ve bilgi teknolojileri vasıtasıyla elektronik formatta gerçekleştirilebilir. Bu durumda, Kongre elektronik formatta ev sahibi Sekretarya tarafından organize edilir (Tüzük, Madde 21).

Daimî Sekretarya, Dönem Başkanlığını yürüten üyenin koordinasyonunda Türkiye Cumhuriyeti Anayasa Mahkemesi tarafından yürütülmektedir. Daimî Sekretaryanın yetkileri Tüzüğün 22. maddesinde düzenlenmiştir.

Türk Dünyası Anayasa Yargısı Konferansının resmî web sayfasına ulaşmak için tıklayınız.

Azerbaycan Anayasa Mahkemesine Ziyaret 

TÜRK-AY’ın I. Kongresi’nin yeri ve tarihi ile TÜRK-AY başkanlığını yürüten Türk Anayasa Mahkemesinin dönem başkanlığını devri konusunda görüş alışverişinde bulunulması amacıyla TÜRK-AY Dönem Başkanı Kadir Özkaya ve beraberindeki Heyet, 23-27 Temmuz 2024 tarihlerinde Azerbaycan’ın başkenti Bakü’ye ziyaret gerçekleştirmiştir. Başkan Özkaya’ya Anayasa Mahkemesi Başkanvekili Hasan Tahsin Gökcan, Anayasa Mahkemesi Üyeleri Selahaddin Menteş, Yılmaz Akçil ve Ömer Çınar ile Genel Sekreter Murat Azaklı’nın eşlik ettiği Heyet, ziyaret kapsamında Azerbaycan Anayasa Mahkemesi Başkanı ve üyeleri ile bir araya geldi. Görüşmede ayrıca anayasa alanında ortak çalışmaların artırılması ve iş birliğinin geliştirilmesine yönelik hususlar ele alınmıştır.

Kongreler

2022 - “Türk Devletleri Teşkilatı Üye Ülkelerin Anayasa Yargısı Konferansı” (şimdiki adıyla Türk Dünyası Anayasa Yargısı Konferansı - TÜRK-AY), 27 Nisan 2022 tarihinde Türkiye Cumhuriyeti Anayasa Mahkemesi’nin ev sahipliğinde, 60. kuruluş yıldönümü vesilesiyle, Türkiye’nin İstanbul kentinde bulunan Dolmabahçe Sarayı’nda düzenlenen Türk Devletleri Teşkilatı Üye Ülkelerin Anayasa Yargısı Başkanları ve Temsilcileri Birinci Toplantısı’nda kurulmuştur. Toplantıya Azerbaycan, Kırgızistan, Özbekistan ve Türkiye Anayasa Mahkemeleri Başkanları ve temsilcilerinin yanı sıra Kazakistan Anayasa Konseyi (şimdiki adıyla Kazakistan Anayasa Mahkemesi) de çevrimiçi olarak katılmıştır.

TÜRK-AY, üyeleri arasında demokrasi, hukukun üstünlüğü ve insan haklarının korunmasının geliştirilmesine katkıda bulunmayı ve anayasa hukuku ve uygulamasına ilişkin bilgi, iyi uygulama ve deneyimleri paylaşarak ve ortak ilgi alanlarına giren konuları tartışarak üyeleri arasında dayanışma ve işbirliğinin güçlendirilmesine katkıda bulunmayı amaçlayan “özerk, bağımsız ve siyasi olmayan” bir resmi anayasa platformu olarak kurulmuş ve Birinci Toplantı sonunda TÜRK-AY’ın Kuruluşuna İlişkin İstanbul Deklarasyonu  katılımcılar tarafından kabul edilmiştir.

TÜRK-AY Tüzüğü (“Tüzük”), 24 Aralık 2022 tarihinde İstanbul’da düzenlenen Türk Devletleri Teşkilatı Üye Ülkelerin Anayasa Yargısı Başkanları ve Temsilcileri İkinci Toplantısı’nda imzalanmış ve resmen kabul edilmiştir. Toplantıya Azerbaycan, Kırgızistan, Özbekistan ve Türkiye Anayasa Mahkemeleri Başkanları ve temsilcilerinin yanı sıra Kazakistan Anayasa Konseyi (şimdiki adıyla Kazakistan Anayasa Mahkemesi) de çevrimiçi olarak katılmıştır. Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti ve Türkmenistan anayasal yargı organlarının Başkanları/Temsilcileri de imza törenine konuk olarak katılmışlardır. Toplantı sonunda Tüzüğe, Türkiye Cumhuriyeti Anayasa Mahkemesi’nin TÜRK-AY’ın Birinci Dönem Başkanı olacağına dair geçici bir madde eklenmiştir. Ayrıca platformun resmi adının “Türk Dünyası Anayasa Yargısı Konferansı (TÜRK-AY)” olmasına karar verilmiştir.