Norm Denetimi Basın Duyuruları

A. Kanun’un Geçici 4. Maddesinin İkinci Fıkrasında Yer Alan İbare

Dava Konusu Kural

Dava konusu ibarenin yer aldığı kuralda, Türkiye Optisyen-Gözlükçüler Birliğinin (TOGB) ilk genel kurulunun bu kuralın yürürlüğe girdiği tarihten itibaren dört ay içinde Sağlık Bakanlığının daveti üzerine toplanacağı öngörülmüştür.

İptal Talebinin Gerekçesi

Dava dilekçesinde özetle TOGB’nin ilk genel kurulunun, Sağlık Bakanlığının davetine bırakılmasının Anayasa’da düzenlenen vesayet yetkisinin aşılması anlamına geldiği belirtilerek kuralın Anayasa’ya aykırı olduğu ileri sürülmüştür.

Mahkemenin Değerlendirmesi

TOGB’nin tüzel kişi olarak varlık kazanabilmesi için öncelikle ilk genel kurul toplantısının yapılması ve bu genel kurulda organlarının oluşturulması gerekmektedir. 

Sağlık Bakanlığına tanınan davet yetki ve görevi kapsamında TOGB’nin yaptığı bir işlemin denetimi söz konusu değildir. İdarenin bütünlüğü ilkesi uyarınca hizmet yerinden yönetim kuruluşları üzerinde merkezi idareye tanınan vesayet yetkisi kapsamında Sağlık Bakanlığına TOGB’nin ilk toplantısına davet yetki ve görevi verilebilir. Kaldı ki yasama yetkisinin genelliği ilkesi uyarınca kanun koyucunun Anayasa'ya aykırı olmamak kaydıyla her konuyu kanunla düzenleyebileceği kuşkusuzdur. Dolayısıyla TOGB’nin organlarının oluşumunu ve faaliyete geçmesini sağlamak üzere ilgili bakanlık olan Sağlık Bakanlığına ilk genel kurula davet görevinin verilmesinde Anayasa’ya aykırılık bulunmamaktadır.

Açıklanan gerekçelerle kural, Anayasa’nın 135. maddesine aykırı bulunmayarak iptal talebinin reddine karar verilmiştir.

B. Kanun’un Geçici 4. Maddesinin Üçüncü Fıkrasının İkinci Cümlesi

Dava Konusu Kural

Kanun’un geçici 4. maddesinin üçüncü fıkrasının ilk cümlesinde; Birlik Merkez Yönetim Kurulunun seçimden itibaren bir ay içinde toplanarak yönetmelikleri hazırlayacağı belirtilmiştir. Dava konusu ikinci cümlesinde ise bu yönetmeliklerin Sağlık Bakanlığının uygun görüşüyle seçimden itibaren iki ay içinde Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe konulacağı hükme bağlanmıştır.

İptal Talebinin Gerekçesi

Dava dilekçesinde özetle TOGB Merkez Yönetim Kurulunca hazırlanan yönetmeliklerin yürürlüğe girmesinin, Sağlık Bakanlığının uygun görüş vermesi koşuluna bağlanmasının vesayet yetkisinin sınırlarını belirsizleştirdiği, Birliğin özerkliğine müdahale edildiği belirtilerek kuralın Anayasa’ya aykırı olduğu ileri sürülmüştür.

Mahkemenin Değerlendirmesi

Anayasa’nın 135. maddesi merkezî idarenin kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları üzerindeki vesayet yetkisinin kanunla düzenlenmesini ve bu yetkinin idari ve mali denetim kapsamındaki konular ile sınırlı olmasını hükme bağlamıştır. Bu konuda takdir yetkisi anayasal ilkelere aykırı olmamak koşuluyla kanun koyucuya aittir.

Kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarına özerklik tanınarak, bu kuruluşların faaliyetlerini hizmetin gereklerine ve kamu yararına uygun şekilde sürdürmeleri güvence altına alınmıştır. Meslek kuruluşlarının özerkliği; merkezi idareden bağımsız olarak karar ve yürütme organlarını seçebilme, ilgili mesleki faaliyetlerle sınırlı olmak üzere üyelerini ve örgütlerini bağlayıcı karar alma ve uygulama, meslek mensuplarının uyacağı ilke ve kuralları belirleme ve üyeleri hakkında disiplin tedbirleri uygulama hak ve yetkisini içermektedir.

Kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları sınırsız bir özerkliğe sahip olmayıp devletin idari ve mali denetimine tabidir. Bununla birlikte, söz konusu vesayet yetkisi, bu kuruluşların özerkliğini anlamsız kılacak ölçüde düzenlemelere imkân vermemektedir. Hiç kuşkusuz Anayasa Mahkemesi, idari vesayet yetkisine ilişkin bir kanun hükmünü denetlerken söz konusu kamu kurumu niteliğindeki kuruluşun sahip olduğu idari özerkliği ne ölçüde etkilediğini ve onu anlamsız hale getirip getirmediğini belirlemek durumundadır.

Başvuruya konu kuralın geçici 4. maddesinin üçüncü fıkrasında TOGB Merkez Yönetim Kurulu tarafından hazırlanacak yönetmeliklerin Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmesi için Sağlık Bakanlığının uygun görüş vermesi gerektiği belirtilmiştir. Sağlık Bakanlığı uygun görüş vermediği sürece bu yönetmelikler Resmî Gazete’de yayımlanamayacağından ve dolayısıyla yürürlüğe girmeyeceğinden söz konusu uygun görüş idareye tanınan onama yetkisi niteliğindedir.

Kural bu haliyle, TOGB’nin hemen hemen bütün faaliyet alanları ve işlemleri ile ilgili düzenlemelerde “onay” yetkisini Bakanlığa vermektedir. Böylesine geniş bir idari vesayet yetkisinin kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarının özerkliği ile bağdaştığı söylenemez. Dolayısıyla kural, TOGB’nin Anayasa gereğince sahip olduğu idari özerkliği anlamsız hâle getirmektedir.  

Açıklanan gerekçelerle kural Anayasa’nın 135. maddesine aykırı bulunmuş ve iptaline karar verilmiştir.